พระธาตุดอยกาหลง ม.4 บ้านสบปั๋ง อ.พร้าว จ.เชียงใหม่ เป็นวัดที่สร้างในปี พ.ศ.1928 โดยพระยากือนา เจ้าเมืองเชียงใหม่ เมื่อครั้งเสด็จมายังเมืองพร้าววังหินโดยขบวนช้าง ม้าและเดินเท้า โดยมีช้างเผือกบรรทุกคัมภีร์และพระพุทธรูป พอเดินทางมาถึงหมู่บ้านสบปั๋ง ช้างเผือกหยุดไม่ยอมเดินต่อ พระยากือนาจึงได้สร้างวัด ณ บริเวณนั้น และได้ตั้งชื่อวัดว่า วัดพระเจ้าตนหลวง
สำหรับพระธาตุกาหลง เป็นส่วนหนึ่งของวัดพระเจ้าตนหลวง แต่แยกที่ตั้งเป็นดอยอีกลูกหนึ่ง ซึ่งอยู่ฝั่งตรงข้าม มีตำนานกล่าวไว้ว่า เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จมาถึงบ้านสบปั๋ง เจ้าน้อยจั๋นต๊ะ ชาวบ้านสบปั๋งได้อาราธนานิมนต์ให้นั่งบนหลังช้าง โดยมีชาวบ้านนำเอามะพร้าวมาถวาย เมื่อพระองค์ทรงเสวยแล้วได้โยนกะลามะพร้าว ซึ่งภาษาล้านนาเรียกว่า”กะโหล้ง”ขึ้นบนเขาลูกหนึ่งทางทิศตะวันออก ต่อมาจึงเรียกเขาลูกนั้นว่า “ดอยกะโหล้ง” และพระราชทานเกศาไว้ ภายหลังมีผู้สร้างเจดีย์ครอบพระเกศา เรียกว่า”พระธาตุดอยกะโหล้ง”
อีกตำนานกล่าวว่า เมื่อมีการสรงน้ำพระธาตุ จะมีการทำบุญข้าวก้อนใหญ่แก่นกกา แต่กาไม่สามารถลงมาจิกกินข้าวนั้นได้ บินวนเวียนเหมือนหลงทิศ จึงเรียกซื่อเปลี่ยนไปจาก”พระธาตุดอยกะโหล้ง” เป็น”พระธาตุดอยกาหลง” จากเดิมไม่มีพระสงฆ์จำพรรษาอยู่ จึงไม่สามารถที่จะขึ้นทะเบียนเป็นวัดได้อย่างสมบูรณ์ จึงเป็นเพียงสำนักปฏิบัติธรรมพระธาตุดอยกาหลง
ปัจจุบันมีพระปฐมพงศ์ ปภาโส เป็นผู้ดูแลสำนักปฏิบัติธรรมฯ และอยู่ในระหว่างการบูรณะปฏิสังขรถาวรวัตถุ ศาลาปฏิบัติธรรม และเสนาสนะ โดยในวันที่ 8 เม.ย.2561 เวลา 10.30 น.ได้จัดทอดผ้าป่าสามัคคี เพื่อหาปัจจัยสบทบ โดยมีนายอดิศร กำเนิศิริ อดีตรองผู้ว่าราการจังหวัดเชียงใหม่ ที่ปรึกษา นายก อบจ.เชียงใหม่ เป็นประธานในพิธี พร้อมทั้งศรัทธาประชาชนในการร่วมจรรโลงพระพุทธศาสนาสืบไป
