วัดพระธาตุดอยถ้ำ
ต.น้ำแพร่ อ.หางดง จ.เชียงใหม่
[พระเกศาธาตุ]
วัดพระธาตุดอยถ้ำ ตั้งอยู่ที่ตำบลน้ำแพร่ อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นปูชนียสถานสำคัญแห่งหนึ่ง ซึ่งบุรพชนได้สร้างมาแต่โบราณกาล ตั้งอยู่บนเนินเขาลูกหนึ่งแต่ไม่สูงนัก มีพระเจดีย์เป็นสิ่งสำคัญมาแต่เดิม มีวิหาร ศาลา และรูถ้ำ เป็นสถานที่สักการบูชาของชาวอำเภอหางดงมานาน มีเทศกาลประเพณีขึ้นนมัสการทำบุญอบรมสมโภชในเดือน ๙ เหนือเพ็ญ เป็นประจำทุกปี มีพระสงฆ์สามเณรและศรัทธาประชาชนในอำเภอหางดง และอำเภออื่นๆ ได้ร่วมกันขึ้นไปนมัสการทำบุญในงานประเพณีอย่างล้มหลามอยู่เสมอ
ปรากฏจากคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่เล่าสืบๆ กันมาว่า เมื่อประมาณพ.ศ. ๒๓๐๐ เศษ ครูบาพรหม วัดโขงขาว ในสมัยนั้นท่านเป็นเจ้าคณะหมวด ได้มาจำพรรษาเพื่อบูรณะพระธาตุแห่งนี้จนมีสภาพดีขึ้น แต่ในตำนานก็ได้เล่าต่อไปอีกว่า สมัยที่องค์สมเด็จพระบรมศาสดาเสด็จมาถึงบนจอมดอยลูกนี้ ในกาลนั้นพญานาคราชกับทั้งบริวารทั้งหลาย ที่ได้อาศัยอยู่ ณ คูหาถ้ำแห่งนี้ก็ได้แปลงร่างเป็นมนุษย์ นำเอาข้าวตอกดอกไม้ของหอม เพื่อไปกราบไหว้บูชาองค์สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า แล้วพระพุทธองค์ก็ได้ทรงแสดงธรรมโปรด และประทานเส้นพระเกศาธาตุให้บรรจุไว้พร้อมกับตรัสว่า สถานที่นี้ภายหน้าจะเป็นพระอารามชื่อว่า “ดอยถ้ำ”
